Słowo „konflikt” pochodzi z łaciny – conflictus oznacza starcie, niezgodę, walkę. Konflikt zachodzi wówczas, gdy zachowanie jednej ze stron przeszkadza w zaspokojeniu potrzeb drugiej lub gdy mają one niezgodne ze sobą systemy wartości. Jest on zjawiskiem nieuniknionym oraz potrzebnym zarówno do pełnego rozwoju jednostki jak i przygotowaniem do dorosłego życia.
Konflikty podzielić możemy na wewnętrzne (psychiczne) oraz zewnętrzne. Konflikty wewnętrzne pojawiają się w obliczu zaistnienia dwóch konkurencyjnych motywów: dążenie- dążenie, dążenie-unikanie, unikanie- unikanie. Do konfliktów zewnętrznych należą konflikty:
- interpersonalne (między jednostką a jednostką/grupą)
- grupowe (gdy podmiotem starcia są grupy ludzkie)
W szkole podstawowej dominują konflikty w grupie rówieśniczej, zaś w miarę upływu lat wraz z potrzebą wymiany poglądów i zaznaczenia swojej niezależności coraz częstsze są konflikty młodzieży z dorosłymi. Wbrew pozorom konflikt nie musi być zjawiskiem negatywnym, ponieważ zawiera w sobie wielki potencjał rozwojowy, dostarcza wzmożonej energii do działania a także stanowi bazę do tworzenia nowych pomysłów i rozwiązań. Pozwala on też na weryfikację własnych potrzeb oraz uczy elastyczności w postępowaniu i radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Tradycyjne metody rozwiązywania konfliktów w szkole opierają się na schemacie "wygrany – przegrany", w którym zwycięzcą może być uczeń lub nauczyciel. Cechami charakterystycznymi tych metod jest chęć współzawodnictwa, upór, nieuprzejmość, brak szacunku dla potrzeb drugiej strony. W każdej z nich przegrany odchodzi, odczuwając gniew i oburzenie, a i osoba wygrywająca nie czuje się w pełni usatysfakcjonowana ze zwycięstwa, które odbyło się kosztem drugiego człowieka. Thomas Gordon w swojej książce "Wychowanie bez porażek w szkole" proponuje inną metodę rozwiązywania konfliktów. Polega ona na takim podejściu do konfliktu dotyczącego zaspakajania potrzeb, w którym obie strony łączą się w poszukiwaniu możliwego dla nich do przyjęcia rozwiązania; jest to metoda, w której nikt nie musi wygrywać. Polega ona na:
- współdziałaniu obu stron w poszukiwaniu optymalnego rozwiązania
- respektowaniu wspólnie ustalonych zasad postępowania
- traktowaniu się wzajemnie po partnersku
- wspólnym opracowaniu zestawu różnych możliwości rozwiązania konfliktu, które są korzystne dla obu stron.
Rozwiązanie problemu tą metodą składa się z 6 etapów:
- określenie problemu / konfliktu
Pomocne wskazówki:
- wyjaśnij uczniom istotę omawianej metody
- włączaj w rozwiązywanie problemu tylko tych uczniów, którzy są stroną w konflikcie
- używaj komunikatów "ja"
- określ swój problem, a nie rozwiązanie, którego pragniesz
- wykorzystaj aktywne słuchanie, by pomóc uczniom wyrazić swe potrzeby
- szukanie możliwych rozwiązań
- nie oceniaj proponowanych rozwiązań
- zachęcaj do uczestnictwa w dyskusji
- stosuj metodę "burzy mózgów"
- nie żądaj od uczniów, by uzasadniali swoje pomysły
- ocena rozwiązań
- rozpocznij proces oceniania od pytania otwierającego dyskusję, np. "Co myślicie o każdym z tych pomysłów? Który jest najlepszy?"
- wykreśl te rozwiązania, które wywołują negatywną reakcję kogokolwiek
- nie wahaj się wyrażać własne opinie
- posługuj się wypowiedziami "ja" w celu wyrażania własnych uczuć
- nie pospieszaj
- podejmowanie decyzji
- nie głosujcie – głosowanie, jeśli nie jest jednomyślne, zawsze sprawi, że są wygrani i przegrani
- wypróbujcie proponowane rozwiązania – uczniowie powinni spróbować wyobrazić sobie, jak każde z proponowanych rozwiązań funkcjonowałoby, gdyby zostało wybrane
- nie przyjmuj żadnego rozwiązania, dopóki wszyscy nie zgodzą się, żeby przynajmniej je wypróbować
- zapisz przyjęte przez wszystkich rozwiązanie
- wypracowanie sposobów realizacji postanowienia
- staraj się, by podjęte decyzje zostały wprowadzone w życie; zapytaj grupę: "Co jest nam potrzebne, aby zacząć? Kto będzie za co odpowiedzialny i od kiedy?"
- spisz postanowienia dotyczące tego, kto, co i kiedy robi
- stwierdzenie, jak w praktyce sprawdziło się dane rozwiązanie (np. poprzez odpowiedź na pytania: "Czy problem przestał istnieć? Czy dokonaliśmy postępu w skorygowaniu problemu? Czy jesteśmy zadowoleni z tego, co zrobiliśmy?")
Metoda, zaproponowana przez T.Gordona umacnia stosunki, oparte na wzajemnym szacunku, trosce i zaufaniu. Rozwiązania, jakie zapewnia, zbliżają do siebie ludzi, rodzą serdeczność. Jedną z jej najważniejszych korzyści jest to, że eliminuje ona ryzyko posługiwania się władzą oraz konieczność wytwarzania przez ofiary mechanizmów obronnych, prowadzących do samozniszczenia wzajemnych stosunków.
Źródło:
- Gordon, T. (1997): "Wychowanie bez porażek w szkole"
- "Uwaga konflikt – jak radzić sobie z sytuacjami trudnymi w rzeczywistości szkolnej" – szkolenie organizowane przez MNODN
opracowała Izabela Szumilas
|